Naukowy przełom w kosmosie
Eksperyment pod kierownictwem prof. Dornowskiego, zatytułowany „Lowering Stress Response During Isolation in Astronauts / NEUROFEEDBACK”, to jedna z trzynastu polskich inicjatyw naukowych wybranych do realizacji w ramach misji Axiom 4. Start misji planowany jest na 2025 rok z Kennedy Space Center na Florydzie. Uczestnikami wyprawy będą Peggy Whitson (dowódca), Sławosz Uznański (specjalista misji), Shubhanshu Shukla (pilot) oraz Tibor Kapu (specjalista misji).Eksperyment prof. Dornowskiego to unikatowe podejście, które łączy neurofizjologię, psychologię i technologię.
– Astronauta i sportowiec to bardzo podobne typy człowieka, dlatego że i jeden, i drugi musi być efektywny psychofizycznie, tzn. i mentalnie, i ruchowo. A żeby być efektywnym psychofizycznie, to wszystkie elementy, które mu „przeszkadzają”, musi niwelować, albo tak „obchodzić”, żeby ta efektywność pozostała na zadowalającym poziomie. W sporcie mamy sposoby, żeby sobie ze stresem radzić. Ja też psychologię sportu skończyłem, więc znam te mechanizmy działania. W przypadku astronautów chciałbym powiedzieć, że jest bardzo podobnie. Miejsce jest inne, specyficzne, stresory są inne, abstrakcyjne, ale mechanizm jest bardzo podobny, bo człowiek jest ten sam - tłumaczy prof. Dornowski.
reklama
Neurofeedback – technologia na stres
Neurofeedback, metoda oparta na analizie fal mózgowych od lat wykorzystywana jest w terapii stresu, ADHD czy urazów mózgu. W badaniu astronautów ma ona jednak nowatorskie zastosowanie.
– Stres objawia się na przykład na: podłożu psychologicznym, neurologicznym, neuropsychologicznym, neurofizjologicznym. My badamy wiele elementów, w tym np. aktywność mięśniową, bo przecież w trakcie stresu konkretne grupy mięśniowe są nad-aktywne i utrzymują tą zwiększoną aktywność. Sprawdzamy poziom CRP, bo jak jest stres, to będzie stan zapalny komórki. To pokazuje, że stresor jakiś zadziałał. Więc jest to kontrola reakcji stresowej na wielu poziomach, to jest właśnie coś nowego, co ESA zaciekawiło - wyjaśnia naukowiec.
reklama
Przed wylotem astronauci przejdą trening neurofeedbacku, dostosowany do ich indywidualnych potrzeb. W trakcie sesji, np. oglądając film, będą uczyli się kontrolować swoje fale mózgowe. Jeśli pojawią się nieprawidłowości, film zacznie przerywać, co wymusi relaksację lub koncentrację.
Droga do eksperymentu – od AWFiS do ESA
Projekt zyskał zainteresowanie Europejskiej Agencji Kosmicznej po serii badań pilotażowych przeprowadzonych na osobach aktywnych fizycznie oraz uczestnikach misji analogowych w Habitacie Lunares w Pile i Szwajcarii. Wyniki były obiecujące – u uczestników trening neurofeedbacku nie tylko zmniejszał stres, ale także poprawiał koordynację ruchową i efektywność pracy.
– W 2023 roku Polska Agencja Kosmiczna (POLSA), wiedząc już, że polski astronauta poleci w kosmos, zrobiła nabór eksperymentów naukowych do realizacji na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Złożyłem nasz projekt, choć nie do końca wierzyłem w powodzenie. Projekty miały być oceniane przez Polską i Europejską Agencję Kosmiczną we współpracy z Ministerstwem Rozwoju i Technologii. Wpłynęło 66 wniosków. We wrześniu ubiegłego roku przyszła wiadomość, że zostaliśmy wybrani wraz z dwunastoma innymi projektami. Dla mnie to było, jakbym dostał obuchem w łeb - niemożliwe! – wspomina profesor.
reklama
Przygotowanie dokumentacji i spełnienie wymogów technologicznych były dużym wyzwaniem, ale zakończyły się sukcesem w październiku tego roku, kiedy podpisano kontrakt.
– Okazało się nawet, że możemy mieć dostęp do wszystkich czterech astronautów na misji, w tym komandor misji Peggy Whitson ze Stanów Zjednoczonych. która jest absolutnie zainteresowana każdymi działaniami naukowymi. W grudniu będziemy kupować sprzęt badawczy, prawdopodobnie w styczniu przyszłego roku będziemy mieć briefing z pozostałymi trzema astronautami i pod koniec stycznia będzie ustalony termin naszych badań w Kolonii i Houston, tam będziemy mieli dostęp do astronautów. Wtedy zacznie się dla mnie i dla zespołu najlepsza zabawa – dodaje profesor.
reklama
Przyszłość neurofeedbacku w kosmosie i na Ziemi
Celem prof. Dornowskiego jest wprowadzenie neurofeedbacku jako standardowej procedury przygotowania astronautów przed misjami kosmicznymi. Metoda ma również szerokie zastosowanie poza sektorem kosmicznym, m.in. w wojsku, policji czy na platformach wiertniczych.
– Skuteczność neurofeedbacku polega na tym, że jego efekty nie są chwilowe, jej efekty utrzymują się długo. Z powodu technologicznych obostrzeń, w przypadku astronautów treningi zrobimy przed wylotem - podkreśla naukowiec.
Polski astronauta z rekordowym zadaniem
Sławosz Uznański, drugi w historii Polak w kosmosie, wykona podczas misji aż trzynaście eksperymentów naukowych. Jego przygotowanie do lotu, nadzorowane przez prof. Dornowskiego, obejmie treningi neurofeedbacku, a w trakcie pobytu na stacji kosmicznej astronauta będzie codziennie wypełniał kwestionariusze oceniające jego nastrój i reakcje na stres.
– Taki eksperyment to oczywiście spełnienie zawodowych i naukowych marzeń dla mnie i mojego zespołu. Nie ukrywam, że naszym dalekosiężnym celem jest, aby opcja treningów neurofeedbacku weszła w Europejskiej Agencji Kosmicznej w standardową procedurę przygotowania astronautów przed wylotem na misje kosmiczne, czy to na niższą, czy wyższą orbitę, czy też do lotu na księżyc, bo i takie będą przygotowania – mówi prof. Dornowski.
Jak wyjaśnia profesor, projekt skierowany jest nie tylko do astronautów, ale także dla wojska, policji czy załóg platform wietrniczych.
Komentarze (0)
Wysyłając komentarz akceptujesz regulamin serwisu. Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o ochronie danych osobowych, podanie danych jest dobrowolne, Użytkownikowi przysługuje prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Jak to zrobić dowiesz się w zakładce polityka prywatności.