Zimowe grudnie, które odcisnęły piętno na historii
Grudzień 1970 i grudzień 1981 to dwa momenty, które na zawsze zapisały się w zbiorowej pamięci mieszkańców Gdańska i całej Polski. To czas dramatów, przelanego niewinnie ludzkiego życia, ale też determinacji, odwagi i walki o godność. Obchody organizowane przez miasto oraz Europejskie Centrum Solidarności mają przypominać, jak głęboko te wstrząsające wydarzenia wpłynęły na społeczeństwo.Tegoroczne obchody dwóch grudni - 1970 i 1981 - rozpisano na kilka dni, tak aby różnorodne formy upamiętnienia trafiły zarówno do świadków tamtych wydarzeń, jak i do najmłodszych pokoleń, dla których to już historia. Program łączy elementy oficjalne, artystyczne, edukacyjne i refleksyjne.
Wystawy plenerowe i dokumentalne
Na placu Solidarności przez cały grudzień prezentowana jest obszerna wystawa poświęcona ulicom Gdańska i innych polskich miast w czasie stanu wojennego. Fotografie, dokumenty i zapisy z kronik filmowych pokazują codzienność tamtych lat - puste ulice patrolowane przez wojsko, kolejki pod sklepami, zakłady pracy gotowe do strajku oraz ulotki drukowane w podziemiu. Wystawa ma otwartą, wolnodostępną formułę, co sprawia, że staje się elementem miejskiej przestrzeni.W gmachu ECS udostępniono również ekspozycję poświęconą Grudniowi ’70 - pokazującą nie tylko sam moment protestu i represji, lecz także kulisy narastających napięć społecznych. Widzowie mogą zobaczyć m.in. dokumenty partyjne, stenogramy z posiedzeń rządu oraz archiwalne nagrania telewizyjne.
Konferencje i panele edukacyjne
W ramach obchodów odbywa się dwudniowa konferencja naukowa "Za chleb i wolność", podczas której historycy, socjologowie i świadkowie wydarzeń analizują polskie protesty nie tylko na Wybrzeżu, lecz także w Pomorzu Środkowym i na Śląsku. Dyskusje poświęcone są również temu, jak pamięć o grudniach funkcjonuje w polskiej kulturze współczesnej, w filmie, teatrze i edukacji szkolnej.Z myślą o młodzieży zorganizowano cykl warsztatów "Historia na żywo". Uczniowie mogą wcielić się w role dziennikarzy, pracowników stoczni czy członków podziemia, analizując oryginalne dokumenty i nagrania, co pozwala im lepiej zrozumieć realia życia w PRL.
Czytania performatywne i wydarzenia artystyczne
Ważnym punktem tegorocznych obchodów jest czytanie performatywne prozy Tomasza Jastruna. Artyści interpretują jego osobiste wspomnienia o życiu w cieniu represji i lęku, ale też o rodzącej się w ludziach determinacji. Forma jest dynamiczna, łącząca teatr, projekcje archiwalne i muzykę na żywo.Na wieczór zaplanowano także koncert młodych muzyków, którzy przygotowali program inspirowany piosenkami opozycyjnych bardów lat 70. i 80. - od utworów Jacka Kaczmarskiego po piosenki pisane w podziemiu. Aranżacje są współczesne, ale pełne szacunku dla oryginałów.
Projekcje filmów i spotkania z twórcami
W salach ECS odbywają się pokazy filmów dokumentalnych i fabularnych dotyczących Grudnia ’70 i stanu wojennego. Reżyserzy i świadkowie wydarzeń biorą udział w spotkaniach z publicznością, odpowiadają na pytania, ale też dzielą się osobistymi historiami - często mniej znanymi, poruszającymi i zaskakująco aktualnymi.Szczególnym wydarzeniem jest repremiera odrestaurowanego filmu "Sto dni", ukazującego kulisy narastania napięć społecznych przed wprowadzeniem stanu wojennego.
Spacery pamięci
Dużym zainteresowaniem cieszy się spacer "Śladami Grudnia ’70". Przewodnicy prowadzą uczestników trasą, którą w 1970 roku szli protestujący stoczniowcy. Zatrzymują się przy miejscach, gdzie padły strzały, gdzie odbywały się strajki i gdzie robotnicy organizowali spontaniczną pomoc. To wyjątkowe, emocjonalne doświadczenie, często kończące się chwilą ciszy i zapaleniem zniczy.
Uroczystości oficjalne
Kulminacją obchodów są uroczystości pod pomnikami Poległych Stoczniowców oraz pod tablicami upamiętniającymi ofiary stanu wojennego. Władze miasta, przedstawiciele Solidarności, rodziny ofiar i mieszkańcy składają wieńce i zapalają świece. Tradycyjnie odczytywane są nazwiska osób, które zginęły podczas protestów, a orkiestra odegrwa utwory symbolicznie związane z walką o wolność.
Grudzień 1970 - gniew robotników i brutalna odpowiedź władzy
W połowie grudnia 1970 roku robotnicy gdańskich i gdyńskich zakładów wyszli na ulice w proteście przeciw nagłym i drastycznym podwyżkom cen podstawowych artykułów. Bunt, który rozpoczął się w stoczniach, szybko rozlał się na inne miasta Wybrzeża. Protestujący domagali się nie tylko wycofania podwyżek, lecz także poszanowania godności i poprawy warunków życia.Władza odpowiedziała jednak przemocą. Na ulicach pojawiło się wojsko i milicja, padły strzały. Zginęło wielu ludzi, setki zostały ranne, a kraj pogrążył się w szoku. Szczególnym symbolem tamtego czasu stało się zdjęcie niosących ciało zastrzelonego nastolatka — obraz, który do dziś budzi silne emocje i przywołuje pamięć o ofiarach.
Grudzień 1981 - stan wojenny i długa noc narodowej bezsilności
Dziesięć lat później Polacy znów stanęli wobec siły państwa. Po intensywnych strajkach i narodzinach Solidarności władza, obawiając się utraty kontroli, przygotowywała się do rozprawienia z ruchem społecznym. Noc z 12 na 13 grudnia 1981 roku przeszła do historii jako moment ogłoszenia stanu wojennego.
Ulice zapełniły się czołgami i patrolami wojskowymi, wprowadzono godzinę milicyjną, zakazano zgromadzeń, odcięto telefony, a większość życia publicznego sparaliżowano. Dziesiątki tysięcy ludzi zostało internowanych, a tysiące rodzin doświadczyły represji. W wielu miejscach doszło do starć, w których ginęli ludzie — w tym górnicy z kopalni Wujek, zastrzeleni podczas brutalnej pacyfikacji strajku.
Choć stan wojenny formalnie zniesiono w 1983 roku, jego skutki długo odbijały się echem w życiu społecznym, politycznym i osobistym wielu obywateli.
Pamięć jako zobowiązanie
Upamiętnianie grudniowych rocznic to nie tylko oddanie hołdu tym, którzy zginęli lub zostali skrzywdzeni. To także przypomnienie o kruchości wolności i praw obywatelskich. Grudnie 1970 i 1981 uczą, że demokracja wymaga czujności, a godność człowieka nigdy nie powinna być przedmiotem negocjacji.Gdańsk, miasto o silnej tradycji solidarności i obywatelskiej odwagi, pokazuje, że pamięć nie jest obowiązkiem - jest odpowiedzialnością. Właśnie dlatego co roku wraca do tych trudnych dat, by kolejne pokolenia mogły zrozumieć, jak wielką cenę zapłacono za wolność, którą dziś mamy.
Komentarze (0)