Nie tylko etat da ci staż pracy. Co się zmienia?

Nadchodzące zmiany w przepisach to jedna z najpoważniejszych reform w obszarze zatrudnienia od lat – obejmą osoby, które pracowały na różne sposoby, nie tylko na etacie. Choć nowe regulacje mają wyrównać szanse między pracownikami, samozatrudnionymi i zleceniobiorcami, to czas na skorzystanie z nich będzie ściśle ograniczony.

Nowe zasady w prawie pracy 2026 – co naprawdę się zmienia

Wprowadzone przepisy całkowicie przekształcają dotychczasowe rozumienie stażu pracy. Od początku 2026 roku okres zatrudnienia nie będzie już ograniczał się do umowy o pracę. Zgodnie z nowym brzmieniem przepisów, do stażu wliczone zostaną również inne formy aktywności zawodowej, w których odprowadzane były składki na ubezpieczenie społeczne.

Nowe regulacje obejmą:

• umowy zlecenia i inne umowy o świadczenie usług,
• prowadzenie działalności gospodarczej,
• współpracę z osobami prowadzącymi firmy,
• członkostwo w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych,
• okresy zawieszenia działalności w związku z opieką nad dzieckiem,
• a także pracę zarobkową wykonywaną poza granicami kraju.

Celem reformy jest – jak podkreśla resort pracy – „wyrównanie szans między osobami zatrudnionymi w różnych formach aktywności zawodowej po 1999 roku”.

ZUS potwierdzi Twój staż – bez niego nie będzie zaliczenia

Kluczowym elementem zmian będzie weryfikacja przez ZUS. Każdy, kto chce doliczyć wcześniejsze okresy pracy w formie zleceń czy działalności gospodarczej, będzie musiał uzyskać specjalne zaświadczenie z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Wniosek o jego wydanie będzie można złożyć wyłącznie elektronicznie – za pośrednictwem PUE ZUS. Dokument zostanie przesłany w formie elektronicznej i następnie przekazany pracodawcy. Na jego podstawie firma zaktualizuje dane dotyczące stażu pracownika.

ZUS przygotowuje obecnie nowe wzory formularzy, które mają być dostępne w systemie od 1 stycznia 2026 roku. Nie będzie możliwości potwierdzenia stażu pracy na podstawie samych umów czy oświadczeń – jedynie dane potwierdzone przez Zakład będą honorowane.

Dwa lata na złożenie wniosku. Po tym terminie okresy przepadną

Ustawodawca wprowadził twardy termin na złożenie wniosków – 24 miesiące od dnia wejścia ustawy w życie. Po jego upływie okresy, które nie zostały potwierdzone, nie będą mogły być doliczone do stażu zawodowego.

Wprost wskazuje na to zapis:
„Okresów nieudokumentowanych w terminach pracodawca nie wlicza do okresu zatrudnienia pracownika.”

Oznacza to, że każdy, kto nie złoży dokumentów w wymaganym czasie, utraci możliwość zwiększenia swojego stażu pracy. Dla wielu osób będzie to kluczowe, bo od liczby przepracowanych lat zależy między innymi długość urlopu czy wysokość odpraw.

Fala wniosków w ZUS. System eZUS czeka rekordowe obciążenie

Eksperci przewidują, że po uruchomieniu nowych przepisów Zakład Ubezpieczeń Społecznych zostanie zasypany wnioskami. Według szacunków Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, nawet 3–4 miliony osób może ubiegać się o potwierdzenie swoich okresów składkowych.

Najczęściej będą to:

• osoby, które prowadziły działalność gospodarczą,
• zleceniobiorcy, którzy łączyli naukę z dorabianiem,
• kobiety zawieszające działalność z powodu opieki nad dzieckiem,
• osoby zatrudnione za granicą.

ZUS już zapowiada rozbudowę infrastruktury systemu eZUS i kampanię informacyjną, która ma pomóc uniknąć błędów podczas składania wniosków.

Więcej dni urlopu, dłuższe wypowiedzenie – realne skutki zmian

Nowe przepisy to nie tylko zmiana w papierach. Dla wielu pracowników oznaczają one natychmiastowe korzyści finansowe i organizacyjne. Wydłużony staż zawodowy będzie miał wpływ na wymiar urlopu, wysokość odpraw i długość okresu wypowiedzenia.

Aktualnie obowiązują dwa progi urlopowe:

• poniżej 10 lat pracy – 20 dni urlopu,
• co najmniej 10 lat – 26 dni.

Po zmianach osoba, która przez lata pracowała na zleceniu, a następnie przeszła na etat, będzie mogła zyskać pełne 26 dni urlopu, jeśli tylko potwierdzi wcześniejsze okresy w ZUS.

Przykładowo, ktoś z 7-letnim doświadczeniem na etacie i 4 latami na zleceniu, po potwierdzeniu dokumentów, automatycznie wejdzie w wyższy próg urlopowy. Wzrośnie także wysokość odpraw oraz nagród jubileuszowych.

Kto skorzysta najbardziej, a komu zmiany nic nie dadzą

Nowe przepisy są korzystne dla osób, które pracowały w różnych formach zatrudnienia, lecz nie wszystkie grupy zawodowe odczują zmianę w taki sam sposób.

Najwięcej zyskają:

• etatowcy z doświadczeniem w zleceniach lub własnej działalności,
• osoby samozatrudnione przechodzące do pracy na etat,
• rodzice wracający na rynek pracy po przerwie,
• Polacy, którzy pracowali za granicą i opłacali składki.

Nie skorzystają:

• osoby na umowie o dzieło,
• ci, którzy nie odprowadzali składek,
• spóźnieni, którzy nie złożą wniosku w terminie.

Przykład: Anna, która przez siedem lat prowadziła działalność, a następnie przeszła na etat, będzie mogła doliczyć ten okres do stażu pracy. Musi jednak złożyć wniosek do końca 2027 roku.

Czy reforma wpłynie na emerytury

Bezpośrednio – nie. Zmiany w Kodeksie pracy nie dotyczą ustawy o emeryturach i rentach. Jednak osoby, które dopiero zbliżają się do wieku emerytalnego, mogą pośrednio zyskać. Dłuższy staż pracy może przyspieszyć prawo do emerytury minimalnej oraz wpłynąć na wysokość przyszłych świadczeń poprzez zwiększenie liczby lat składkowych.

Jak przygotować się do zmian – poradnik krok po kroku

Aby uniknąć problemów w 2026 roku, eksperci radzą, by już teraz:

1. Sprawdzić swoje dane i okresy składkowe na platformie PUE ZUS.
2. Zebrać dokumenty potwierdzające wcześniejsze umowy lub działalność gospodarczą.
3. Przygotować się do złożenia wniosku o zaświadczenie od 1 stycznia 2026 roku.
4. Przekazać uzyskane zaświadczenie swojemu pracodawcy przed końcem 2027 roku.

ZUS ostrzega, że zbyt długie zwlekanie może skutkować problemami z systemem, a nawet utratą prawa do doliczenia okresów.

Pracodawcy na nowych zasadach – więcej obowiązków i przeliczeń

Zmiany w stażu pracy nie ominą przedsiębiorców. Firmy będą zobowiązane do aktualizacji regulaminów pracy i wynagradzania, przeliczenia stażu zatrudnienia oraz dostosowania systemów kadrowych do nowych zasad.

W praktyce oznacza to konieczność przetwarzania tysięcy elektronicznych zaświadczeń i ponownego naliczania uprawnień pracowników. Dla dużych firm to ogromne wyzwanie administracyjne i finansowe, które może wymagać reorganizacji działów HR.

Najważniejsze pytania o nowy staż pracy

Czy etatowcy muszą składać wniosek?
Nie, pracownicy zatrudnieni wyłącznie na umowie o pracę nie muszą podejmować żadnych działań.

Czy ZUS zaliczy stare zlecenia?
Tak, o ile odprowadzano od nich składki na ubezpieczenie.

Co jeśli nie zdążę w ciągu 24 miesięcy?
Po tym terminie okresy nie będą wliczane do stażu pracy – to termin ostateczny.