Kluczowe jest jedno: w przeciwieństwie do wielu innych form wsparcia, specjalny zasiłek celowy nie podlega zwrotowi, nawet jeśli dochód przekracza ustawowe kryterium. To właśnie ten element sprawia, że świadczenie ma wyjątkowy charakter.
Specjalny zasiłek celowy – czym jest i na jakiej podstawie prawnej funkcjonuje
Specjalny zasiłek celowy jest świadczeniem pieniężnym przyznawanym przez ośrodki pomocy społecznej na podstawie art. 41 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Przepis ten przewiduje możliwość udzielenia wsparcia także osobom i rodzinom, których dochody przekraczają ustawowe kryterium dochodowe, o ile zachodzi tzw. szczególnie uzasadniony przypadek.
Ustawa jasno rozróżnia dwie sytuacje. W pierwszej możliwe jest przyznanie specjalnego zasiłku celowego, który nie podlega zwrotowi. W drugiej – zasiłku okresowego, zasiłku celowego lub pomocy rzeczowej, ale już pod warunkiem zwrotu całości lub części świadczenia. To rozróżnienie ma fundamentalne znaczenie dla osób składających wniosek.
Kiedy możliwy jest specjalny zasiłek celowy mimo przekroczenia kryterium dochodowego
Jednym z najczęściej powtarzanych mitów dotyczących pomocy społecznej jest przekonanie, że przekroczenie kryterium dochodowego automatycznie zamyka drogę do jakiegokolwiek wsparcia. W przypadku specjalnego zasiłku celowego jest inaczej. Ustawa wprost wskazuje, że dochód wyższy niż kryterium nie wyklucza przyznania świadczenia, o ile spełniony zostanie warunek „szczególnie uzasadnionego przypadku”.
Pomoc ta ma charakter wyjątkowy i nie jest przeznaczona do finansowania stałych wydatków. Jest adresowana do osób i rodzin, które znalazły się w nagłej, trudnej sytuacji życiowej, na którą nie miały realnego wpływu i której nie mogły przewidzieć.
Szczególnie uzasadniony przypadek – co to oznacza w praktyce
Ustawa o pomocy społecznej nie definiuje pojęcia „szczególnie uzasadnionego przypadku”. Oznacza to, że każdorazowo decyzja zapada po indywidualnej ocenie sytuacji dokonanej przez ośrodek pomocy społecznej. Kluczowe znaczenie ma tu orzecznictwo sądów administracyjnych.
Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą, za szczególnie uzasadniony przypadek uznaje się okoliczności życiowe wynikające z nadzwyczajnych, wyjątkowo niekorzystnych i niecodziennych zdarzeń, które w sposób istotny pogarszają sytuację osoby lub rodziny. Istotne jest również to, że zdarzenia te muszą być niemożliwe do przewidzenia lub uniknięcia, nawet przy zachowaniu należytej staranności.
Takie stanowisko potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku I OSK 962/11, wskazując, że pomoc w tym trybie ma charakter wyjątkowy i uznaniowy.
Wywiad środowiskowy – kluczowy etap przyznania świadczenia
Decyzja o przyznaniu specjalnego zasiłku celowego nie zapada automatycznie po złożeniu wniosku. Warunkiem koniecznym jest przeprowadzenie wywiadu środowiskowego przez pracownika socjalnego. To właśnie na tym etapie oceniana jest realna sytuacja życiowa, materialna i rodzinna wnioskodawcy.
Wywiad środowiskowy pozwala ustalić, czy rzeczywiście mamy do czynienia z sytuacją nadzwyczajną, a także czy wnioskodawca wykorzystał dostępne możliwości samodzielnego poradzenia sobie z problemem. Dopiero po zakończeniu tej procedury ośrodek pomocy społecznej może wydać decyzję administracyjną.
Specjalny zasiłek celowy – na co można go przeznaczyć
Przepisy nie zawierają zamkniętego katalogu wydatków, na które można otrzymać specjalny zasiłek celowy. W praktyce oznacza to dużą elastyczność, ale też znaczną uznaniowość decyzji.
Świadczenie może zostać przyznane m.in. na pokrycie nagłych kosztów leczenia, zakupu leków, naprawy zniszczonego sprzętu domowego, usunięcia skutków zdarzeń losowych czy innych nieprzewidzianych wydatków, które istotnie obciążają domowy budżet. Każdy przypadek rozpatrywany jest indywidualnie, a cel wydatkowania środków musi wynikać bezpośrednio z zaistniałej sytuacji kryzysowej.
Wysokość specjalnego zasiłku celowego – konkretne kwoty
Wysokość specjalnego zasiłku celowego nie jest stała i zależy od indywidualnej sytuacji osoby lub rodziny. Przepisy wskazują jednak wyraźnie maksymalny pułap świadczenia. Nie może on przekroczyć obowiązującego kryterium dochodowego.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, po weryfikacji kryteriów dochodowych:
– 1010 zł – w przypadku osoby samotnie gospodarującej
– 823 zł na osobę w rodzinie
Oznacza to, że maksymalna kwota świadczenia zależy bezpośrednio od liczby osób w gospodarstwie domowym.
Przykład: rodzina czteroosobowa
Jeżeli o specjalny zasiłek celowy wnioskuje rodzina składająca się z czterech osób, maksymalna możliwa kwota świadczenia wynosi 3292 zł (4 × 823 zł).
Przykład: osoba samotna
W przypadku singla maksymalna wysokość specjalnego zasiłku celowego to 1010 zł.
Warto podkreślić, że są to wartości maksymalne. Ostateczna kwota przyznanego świadczenia zależy od oceny sytuacji dokonanej przez ośrodek pomocy społecznej.
Specjalny zasiłek celowy a inne formy pomocy społecznej
Specjalny zasiłek celowy różni się zasadniczo od klasycznych zasiłków celowych i okresowych. Najważniejsza różnica dotyczy braku obowiązku zwrotu świadczenia, nawet gdy dochód wnioskodawcy przekracza ustawowe kryterium.
W przypadku innych form pomocy, art. 41 ustawy przewiduje możliwość przyznania wsparcia pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty, co w praktyce bywa istotną barierą dla osób w trudnej sytuacji finansowej. Specjalny zasiłek celowy tej bariery nie zawiera, ale jednocześnie jest przyznawany znacznie rzadziej i tylko w wyjątkowych okolicznościach.
Komentarze (0)