Wyznaczona granica wieku stała się centralnym punktem dyskusji, a sposób jej wprowadzenia pozostawia wielu zainteresowanych w poczuciu realnego wykluczenia.
Wraz z projektem ustawy pojawiła się nadzieja na odejście od przygodnych programów i stworzenie jednolitego systemu. Jednak to, co miało być odpowiedzią na postulaty środowisk, odsłoniło jednocześnie obszar osób, które nie zostaną objęte żadnym stałym wsparciem mimo rosnących potrzeb.
Istota AOON i fraza najważniejsze świadczenie dla osób niepełnosprawnych
Asystencja osobista (AOON) jest uznawana za najistotniejszą usługę służącą podtrzymaniu niezależności osób z niepełnosprawnościami. Zakres działań obejmuje codzienne czynności, które dla wielu są niemożliwe do wykonania bez pomocy — od ubierania, pielęgnacji i wychodzenia z domu, przez poruszanie się, aż po budowanie relacji, rozwijanie kontaktów społecznych czy wykonywanie obowiązków zawodowych.
Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych Łukasz Krasoń podkreśla kluczową różnicę między asystencją a opieką: – asystent osobisty nie jest opiekunem, członkiem rodziny, ani wolontariuszem.
Tym samym wskazuje, że AOON ma wzmacniać samodzielność, a nie zastępować bliskich.
Dotychczas jednak usługa działała wyłącznie w ramach rocznych projektów finansowanych z Funduszu Solidarnościowego, co powodowało brak stabilności i ograniczoną dostępność.
Projekt ustawy i fraza osoby powyżej 65 roku życia bez prawa do AOON
Nowy projekt ustawy powstał po wielomiesięcznych konsultacjach społecznych, uwzględnieniu około 40% z 1080 zgłoszonych uwag oraz analizie danych z pilotażu, w trakcie którego udzielono 100 237 godzin asystencji. Miał to być pierwszy krok do stworzenia systemowego, szeroko dostępnego wsparcia.
Jednak jedno z najważniejszych rozwiązań zawartych w projekcie wprowadza twardą granicę: prawo do AOON przysługuje wyłącznie osobom, które nie ukończyły 65 lat.
Ci, którzy nabyli to prawo wcześniej, mogą korzystać z usługi tylko do czasu wygaśnięcia decyzji.
W praktyce oznacza to, że osoby tracące sprawność po 65. roku życia — często z powodu nagłego pogorszenia zdrowia — nie będą mogły otrzymać asystenta. Jest to sprzeczne z art. 19 Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, który nie przewiduje żadnych ograniczeń wiekowych w dostępie do usług wspierających niezależne życie.
Głos RCL i fraza wykluczenie seniorów 65 plus z systemu
Rządowe Centrum Legislacji w swojej opinii zwróciło uwagę na to, że wyznaczenie granicy wieku stoi w sprzeczności zarówno z Konwencją ONZ, jak i z ideą równego traktowania wszystkich osób z niepełnosprawnościami.
RCL wskazało, że między 65. a 75. rokiem życia powstanie grupa, która nie będzie objęta ani AOON, ani dedykowanymi programami senioralnymi. Podkreślono, że programy takie jak bon senioralny czy Opieka 75 plus nie spełniają funkcji, jaką pełni asystencja osobista, a więc nie mogą być traktowane jako alternatywa.
W opinii RCL konieczne było ponowne przeanalizowanie zapisów dotyczących granicy wiekowej, ponieważ w obecnym kształcie naruszają one zasadę niedyskryminacji.
Odpowiedź MRPiPS i fraza brak wsparcia dla osób starszych
MRPiPS w piśmie z 8 maja poinformowało, że nie planuje objęcia ustawą osób w wieku senioralnym. W odpowiedzi przedstawiono argumenty dotyczące:
- podziału obowiązków pomiędzy jednostki samorządowe,
- praktyk obowiązujących w innych krajach,
- możliwości zapewnienia wsparcia poprzez Fundusz Solidarnościowy,
- funkcjonowania programów takich jak Opieka 75 plus.
Choć ministerstwo wskazało, że finansowanie roczne nie gwarantuje ciągłości wsparcia, to jednocześnie podtrzymało decyzję o wyłączeniu osób 65 plus z prawa do AOON.
Projekt prezydencki i fraza seniorzy 65 plus uwzględnieni w asystencji
W przeciwieństwie do projektu rządowego, propozycja wniesiona przez byłego prezydenta obejmowała prawo do asystencji osobistej także dla osób powyżej 65 lat. Projekt został skierowany do komisji, jednak prace nad nim nie były kontynuowane.
Według analizy przygotowanej przez Pełnomocnika Rządu i MRPiPS:
„może wygenerować niemożliwe do poniesienia koszty budżetowe, przekraczające nawet 20 mld zł rocznie”.
To właśnie te przewidywane koszty uznano za czynnik uniemożliwiający realne wdrożenie projektu.
Projekt poselski i fraza wyłączenie 65 plus z AOON
Złożony 16 października projekt posłów Lewicy i Polski 2050 także nie przewiduje objęcia seniorów pełnią asystencji osobistej. Podobnie jak projekt rządowy, określa on granicę uprawnień na poziomie 65 lat i zawiera szczegółowe kryteria dotyczące dorosłych oraz młodzieży w wieku 13–18 lat.
Osoby starsze mogłyby korzystać z AOON jedynie wówczas, gdy nabyły je przed osiągnięciem granicznego wieku.
W uzasadnieniu posłowie powołali się na rozwiązania stosowane w innych państwach oraz na konieczność rozdzielenia wsparcia dla osób niepełnosprawnych i seniorów.
Proces legislacyjny i fraza wejście nowych przepisów
Projekt rządowy został przyjęty przez Radę Ministrów i trafił do Sejmu, gdzie ma odbyć się jego pierwsze czytanie. Po uchwaleniu dokument trafi do Senatu, a następnie na biurko prezydenta.
Zgodnie z założeniami nowe przepisy mają obowiązywać od 1 stycznia 2027 roku.
KPRM poinformowała, że ustawa obejmie około 100 tys. osób z niepełnosprawnościami, a pośrednio wpłynie na życie nawet 500 tys. ich bliskich. W latach 2027–2035 na jej realizację przewidziano ponad 47 mld zł.
Wsparcie będzie świadczone w wymiarze od 20 do 240 godzin miesięcznie — co oznacza dostępność asystenta średnio przez 8 godzin dziennie.
Programy alternatywne i fraza Opieka 75 plus oraz Fundusz Solidarnościowy
Program Opieka 75 plus adresowany jest do gmin liczących do 60 tys. mieszkańców i obejmuje dofinansowanie usług opiekuńczych do 60% kosztów. Seniorzy korzystają z niego poprzez samorządy, które decydują o formie i zakresie wsparcia.
Natomiast program Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością, finansowany z Funduszu Solidarnościowego, przewiduje maksymalnie 3 mln zł wsparcia dla gmin i powiatów, przy budżecie ogólnym wynoszącym 800 mln zł. Program ten — podobnie jak Opieka 75 plus — działa jednak na podstawie rocznych naborów i nie zapewnia ciągłości.
Komentarze (0)