Dlaczego szczepienia są kluczowe akurat po 60.?
U osób starszych układ odpornościowy działa słabiej, przez co organizm gorzej radzi sobie z infekcjami. Jednocześnie większość osób w tym wieku ma już choroby przewlekłe, które zmniejszają „rezerwę” organizmu i sprawiają, że ta sama infekcja daje znacznie cięższy przebieg niż u młodszych dorosłych.Statystyki z ostatnich sezonów grypowych i fal COVID‑19 pokazują, że 70–85% zgonów z powodu grypy sezonowej oraz zdecydowana większość zgonów z powodu COVID‑19 dotyczy właśnie osób starszych. To główny powód, dla którego organizacje naukowe wymieniają grupę 60+ jako priorytetową w kalendarzu szczepień.
Szczepienie przeciw grypie – co roku
Grypa u seniorów to nie „silniejsze przeziębienie”, ale częsta przyczyna zapalenia płuc, zaostrzeń niewydolności serca i POChP oraz zgonów. Badania pokazują, że u zaszczepionych osób starszych ryzyko hospitalizacji z powodu grypy spada o około 30–50%, a ryzyko zgonu z powodu jej powikłań nawet o 40–70% w porównaniu z osobami nieszczepionymi.Dla osób po 60. roku życia szczególnie polecane są szczepionki wysokodawkowe lub z adiuwantem, które zawierają większą ilość antygenu lub dodatkowy składnik wzmacniający odpowiedź immunologiczną. W Polsce takie preparaty są częściowo refundowane dla seniorów, co ułatwia dostęp do skuteczniejszej ochrony.
COVID‑19 – dawki przypominające
Pandemia pokazała, jak groźne mogą być zakażenia SARS‑CoV‑2 w populacji seniorów: w Polsce ok. 87% zgonów z powodu COVID‑19 dotyczyło osób powyżej 60. roku życia. Aktualne szczepionki mRNA, dopasowane do nowych wariantów, nie zawsze zapobiegają samemu zakażeniu, ale wciąż skutecznie zmniejszają ryzyko ciężkiego przebiegu, hospitalizacji i zgonu.Badania europejskie wskazują, że dawka przypominająca u osób powyżej 65. roku życia może redukować ryzyko hospitalizacji z powodu COVID‑19 o około 60–65% i podobnie obniżać ryzyko zgonu w pierwszych miesiącach po szczepieniu. Z tego powodu zaleca się coroczne szczepienie przypominające w sezonie jesienno‑zimowym, zwłaszcza u osób 60+.
Pneumokoki – jednorazowa inwestycja w płuca
Pneumokoki to bakterie odpowiedzialne za ciężkie zapalenie płuc i inwazyjną chorobę pneumokokową (posocznicę, zapalenie opon), które u seniorów mają szczególnie wysoką śmiertelność. Badanie CAPiTA z udziałem ponad 80 tysięcy osób powyżej 65. roku życia wykazało, że szczepionka skoniugowana (PCV13) zmniejszyła zachorowania na pneumokokowe zapalenie płuc o 45% oraz na inwazyjną chorobę pneumokokową o 75%.Nowsze szczepionki (PCV15, PCV20) obejmują jeszcze więcej serotypów, a strategia jednej dawki PCV20 prawdopodobnie zapewnia szeroką i długotrwałą ochronę. W Polsce refundowana jest szczepionka PCV13 dla osób od 65. roku życia, co już znacząco zmniejsza ryzyko ciężkiego zapalenia płuc i związanych z nim hospitalizacji.
RSV – nowy, ale ważny punkt na liście
Wirus RSV, kojarzony dotąd głównie z infekcjami u niemowląt, coraz częściej rozpoznawany jest jako przyczyna ciężkich zapaleń płuc u osób starszych. Dopiero niedawno pojawiły się pierwsze szczepionki przeciw RSV dla dorosłych 60+, które w badaniach klinicznych zmniejszały ryzyko objawowego zakażenia dolnych dróg oddechowych o około 80–85%, a ciężkiego przebiegu nawet o ponad 90% w pierwszym sezonie po szczepieniu.Raport „Profilaktyka osób 60+: szczepienia sezonowe, choroby współistniejące a infekcje – plan działania przed szczytem zachorowań” podkreśla, że choć szczepionka RSV nie jest jeszcze powszechnie refundowana, warto o niej rozmawiać szczególnie w przypadku osób z przewlekłymi chorobami płuc lub serca oraz częstymi kontaktami z małymi dziećmi. Jedna dawka może znacząco zmniejszyć ryzyko hospitalizacji z powodu ciężkiego zapalenia płuc w sezonie zimowym.
Półpasiec – szczepienie przeciw bólowi, który może trwać latami
Półpasiec to reaktywacja wirusa ospy wietrznej, której ryzyko gwałtownie rośnie po 50.–60. roku życia; nawet co czwarta starsza osoba zachoruje na tę chorobę w ciągu życia. Najpoważniejszym powikłaniem jest neuralgia popółpaścowa – przewlekły, palący ból nerwów, który może trwać miesiącami lub latami po ustąpieniu wysypki.Nowa, inaktywowana szczepionka przeciw półpaścowi (podawana w dwóch dawkach) wykazuje ponad 90% skuteczności w zapobieganiu zarówno samemu półpaścowi, jak i neuralgii popółpaścowej u osób po 50. roku życia, a wysoka ochrona utrzymuje się wiele lat. Choć preparat nie jest jeszcze szeroko refundowany, dla wielu seniorów – zwłaszcza z chorobami przewlekłymi – to ważna inwestycja w komfort życia na kolejne lata.
Tężec, błonica, krztusiec – dawka przypominająca co 10 lat
Odporność po szczepieniach z dzieciństwa i młodości z czasem słabnie, dlatego zaleca się dawki przypominające szczepionki Td/Tdap co 10 lat. Tężec u osób starszych ma bardzo ciężki przebieg i wysoką śmiertelność, a do zakażenia może dojść nawet przez niewielkie skaleczenie; z kolei dorośli chorujący na krztusiec są często źródłem zakażenia dla niemowląt.Szczepionka Tdap (tężec, błonica, krztusiec) pozwala jednocześnie odświeżyć odporność na wszystkie trzy choroby, a działania niepożądane ograniczają się najczęściej do miejscowego bólu czy krótkotrwałego złego samopoczucia. Świadomość potrzeby tego szczepienia wśród osób 60+ jest niska, dlatego warto o nie dopytać lekarza przy okazji innych wizyt.
