W tle pieniądze, godność i codzienne życie. Gdańsk zapowiada ważną zmianę

Dlaczego zmiany są potrzebne?

Prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz zwróciła uwagę, że usługi opiekuńcze są nieoczywiste dla wielu mieszkańców, mimo że dla osób pracujących w polityce społecznej to standard:

– To są sytuacje życiowe, kiedy ktoś z racji wieku, choroby albo niepełnosprawności nie jest w stanie wykonywać podstawowych czynności życiowych. Mówimy o higienie, przygotowaniu posiłków, poruszaniu się, utrzymaniu porządku w mieszkaniu. Tego nie da się wykonać samodzielnie.

– Tym zajmują się opiekunowie, których co roku nagradzamy nagrodą Złotej Malwy. Taka uroczystość miała miejsce około miesiąca temu.

W praktyce usługi opiekuńcze to realne wsparcie w codziennym funkcjonowaniu – pomoc przy zakupach, wizycie u lekarza, przygotowaniu posiłków czy utrzymaniu porządku w domu.

Dlaczego zmiany w odpłatności są konieczne?

Usługi opiekuńcze są odpłatne z mocy prawa, a ich koszt zależy od dochodu osoby korzystającej. W ostatnich latach mechanizm naliczania opłat prowadził do absurdalnych sytuacji:

– Osoby z najniższą emeryturą płaciły za 90 godzin opieki miesięcznie równowartość całego swojego dochodu, jeśli do dochodu wliczono świadczenie wspierające. To było dramatyczne obciążenie dla domowych budżetów – tłumaczy radna Jolanta Banach.

Dlatego gdański samorząd przygotował projekt uchwały, który realnie obniża koszty usług i zwiększa dostępność wsparcia.

Zmiany w odpłatności – mniej zapłacisz, więcej zyskasz

Projekt uchwały zakłada, że od 2026 roku miasto Gdańsk będzie finansować 25% kosztu każdej godziny usług opiekuńczych, co oznacza 75-procentową odpłatność dla mieszkańców.

– Jeżeli godzina usługi w 2026 roku wyniesie 61 zł, osoba niekorzystająca ze zwolnień zapłaci za nią 45,75 zł.

Większość mieszkańców korzysta z dodatkowych zniżek zależnych od dochodu. Dzięki zmianie, osoby, które dotychczas mogły sobie pozwolić tylko na ograniczoną liczbę godzin wsparcia, będą mogły korzystać z więcej godzin w tej samej cenie.

– Obniżenie odpłatności to nie tylko oszczędność, ale możliwość skorzystania z większego zakresu pomocy. Osoba korzystająca dotychczas z 90 godzin usług w miesiącu, dzięki nowym zasadom, mogłaby otrzymać nawet dodatkowe 30 godzin wsparcia w tej samej cenie.

Deinstytucjonalizacja – wsparcie w domu zamiast w placówce

– Usługi opiekuńcze świadczone w miejscu zamieszkania są zadaniem obligatoryjnym i jednym z kluczowych elementów nowoczesnego systemu wsparcia społecznego – mówi Agnieszka Chomiuk, dyrektorka MOPR w Gdańsku.

– Deinstytucjonalizacja oznacza skupienie się na człowieku – jego godności, samostanowaniu i możliwości wyboru formy pomocy, adekwatnej do stanu zdrowia, wieku czy sytuacji życiowej. W Gdańsku konsekwentnie rozwijamy takie usługi środowiskowe, aby wsparcie docierało do domu osoby potrzebującej i pozwalało jej pozostać w znanym, bezpiecznym otoczeniu.

Zamiast biernej opieki w instytucji, wprowadzane są usługi aktywizujące, które pozwalają mieszkańcom zachować niezależność. To m.in.: opieka wytchnieniowa, asystenci osobowi, wsparcie dzienne i usługi w domu.

– Każda osoba może zdecydować, czy chce realizować wsparcie w domu, czy w formie instytucjonalnej.

Absurdalne obciążenia przeszłości

Radna Jolanta Banach z klubu Wszystko dla Gdańska wyjaśniała, że wcześniejsze przepisy doprowadzały do sytuacji skrajnych:

– W praktyce osoby starsze i z niepełnosprawnościami ponosiły coraz wyższe koszty, a po wliczeniu świadczenia wspierającego opłaty stały się wręcz dramatycznym obciążeniem budżetu domowego. Zdarzały się sytuacje, w których koszt usług opiekuńczych sięgał połowy, a nawet całości dochodu osoby niesamodzielnej.

– Przygotowane zmiany obniżają maksymalną stawkę godzinową o jedną czwartą oraz wprowadzają jasne limity – 50% dochodu dla osoby samotnej i 60% dla osoby w rodzinie.

Seniorzy w centrum uwagi

Aleksander Żubrys, przewodniczący Gdańskiej Rady Seniorów, zaznacza:

– Uchwała to realne wsparcie dla części z ponad 130 tysięcy gdańskich seniorów, wymagających stałej opieki. Jestem przekonany, że te działania pomogą seniorom lepiej odnaleźć się w trudnych warunkach. Jednocześnie liczymy na rozwój wolontariatu sąsiedzkiego i młodzieżowego, który może wzmacniać systemowe działania miasta.

Jak działa system wsparcia w Gdańsku?

– Do osoby leżącej pracownik socjalny przychodzi do domu, sprawdza sytuację rodzinną i zajmuje się dokumentami. Gdy osoba spełnia kryteria, zostaje jej przyznane wsparcie – mówi Żaneta Geryk, radna Koalicji Obywatelskiej.

Osoby zainteresowane usługami mogą zgłaszać się do 10 Centrów Pracy Socjalnej MOPR w różnych dzielnicach Gdańska. Usługi przyznawane są na wniosek, dopasowywane do indywidualnej sytuacji i potrzeb danej osoby.

Procedura przyznawania usług

Usługi opiekuńcze przyznawane są na wniosek osoby zainteresowanej. Pracownicy MOPR:

• przeprowadzają wywiad środowiskowy w miejscu zamieszkania,
• ustalają zakres pomocy, liczbę godzin i wysokość odpłatności,
• przygotowują dokumenty i decyzję administracyjną.

– Jeżeli osoba ukończyła 95 lat, usługi są bezpłatne. W Gdańsku działa 10 Centrów Pracy Socjalnej w dzielnicach miasta, gdzie można składać wnioski. Do osoby leżącej pracownik socjalny przyjdzie do domu i zajmie się formalnościami – dodaje radna Żaneta Geryk.

Usługi opiekuńcze w liczbach

• Budżet na 2026 rok: ponad 31 mln zł
• Liczba godzin usług: ponad 500 tys.
• Liczba korzystających miesięcznie: ok. 1200 osób
• Nowa odpłatność: 75% kosztu usługi (ok. 45,75 zł/godz.)
• Limity dochodowe: 50% dla osoby samotnej, 60% dla osoby w rodzinie

Systemowa zmiana w Gdańsku

Proponowane zmiany wpisują się w strategię deinstytucjonalizacji usług społecznych i lokalne programy wsparcia, m.in. Gdański Program Mieszkalnictwa Społecznego. Celem jest zapewnienie pomocy w domu osoby potrzebującej, z poszanowaniem jej autonomii i godności, zamiast zamkniętych instytucji.

– Staramy się, aby usługi społeczne docierały do domu mieszkańca, a wsparcie było elastyczne i dostosowane do indywidualnych potrzeb. Przygotowana uchwała jest ważnym krokiem w tym kierunku i stanowi rzeczywistą, dobrą zmianę dla mieszkanek i mieszkańców korzystających z usług opiekuńczych – podkreśla Agnieszka Chomiuk.

Co dalej?

Decyzja o wprowadzeniu nowych zasad odpłatności należy do radnych. Projekt uchwały zostanie poddany pod głosowanie podczas sesji Rady Miasta Gdańska w czwartek, 18 grudnia. Jeśli uchwała zostanie przyjęta, zmiany wejdą w życie od 2026 roku.