Zakon Cystersów został założony pod koniec XI wieku we Francji przez Roberta z Molesme. Opierał się on na regule św. Benedykta, a zgromadzenie szybko zyskiwało na popularności w Europie, przechodzącej wówczas jeden z najgorszych okresów. Jednym z powodów szybkiego rozwoju zakonu był system zakładania kolejnych klasztorów, będących filiami już istniejących. Cystersi wyróżniali się również ogromną jak na ówczesne czasy wiedzą techniczną oraz samodzielnością, przez co europejscy władcy chętnie fundowali zakon, a zamożniejsi oddawali im swoje ziemie. Po stu pierwszych latach funkcjonowania zakonu liczba klasztorów wynosiła ponad dwa tysiące, a pierwsze zaczęły pojawiać się w Polsce już w połowie XII wieku.
Na pomysł założenia klasztoru oliwskiego w Gdańsku wpadł książę Sambor I gdański. Do miasta przybyła wówczas grupa dwunastu mnichów z Kołbacza, który z kolei był filią Duńskiego klasztoru w Ersum. Stąd podejrzewa się, że mnisi byli Duńczykami, co potwierdza pochodzenie pierwszego oliwskiego opata - Bernarda Ditharda.
[news:1596406]
Miłe przywitanie
W marcu 1188 podpisano akt fundacyjny. Dzięki niemu klasztor zyskał możliwość pozyskiwania dochodów z rybołówstwa oraz młynów znajdujących się na Potoku Oliwskim. Książę podarował im również kilka wsi położonych nieopodal miasta. Wśród nich znalazła się leżąca nad potokiem, niewielka osada Oliwa, którą wybrali na swoją siedzibę.Pierwszą świątynią, którą wznieśli było romańskie oratorium (dziś Archikatedra Oliwska). W pierwszej połowie XII wieku przekształcono je w prezbiterium, a po jego obu stronach dobudowano wydłużone kaplice. Podczas rozbudowy wzorowano się na znajdującym się we Francji Opactwie Fontenay, do którego wówczas nawiązywało wiele cysterskich budowli. Zbudowano również transept i korpus kościoła o długości czterech przęseł dzisiejszej nawy głównej oraz pierwsze murowane zabudowania klasztorne. Około 1300 roku powstał mały kościółek św. Jakuba, który był przeznaczony dla miejscowej ludności. W budowie klasztoru można zauważyć liczne nawiązania architektoniczne do duńskich budowli.
Widok oliwskiego klasztoru, 1765 rok (Źródło: 50 Prospecte von Dantzig)
Około 1195 roku mnichów usunięto z oliwskiego konwentu, a na ich miejsce przysłano kolejnych. Choć powody decyzji nie zostały potwierdzone, to przypuszcza się, że chodziło o dyscyplinę. Nie przeszkodziło to jednak w rozwoju klasztoru, który pod koniec XIII wieku posiadał 50 wsi, stację rybacką oraz 40 Łodzi. Mnisi na wyłączność mogli korzystać z Potoku Strzyża, posiadać na nim młyny oraz przysługiwała im dziesięcina z ceł i karczm. W 1226 roku Prusi wymordowali mnichów ona oczach mieszkańców oraz spalili kościół. Na miejsce duchownych przybyli nowi, którym udało się odbudować świątynie. Dziesięć lat później złupili oni kościół ponownie, jednak Cystersi się nie poddali.
Rzeź mnichów przez Prusów pod Gdańskiem, 1226 rok (Źródło: Maria & Andrzej Szypowscy, Oliwa: Muzyka wieków)
Przez lata klasztor zyskiwał na wspaniałości, a co za tym idzie wzbudzał coraz więcej zainteresowania. Był wielokrotnie najeżdżany, a w tym przez Prusów, Krzyżaków, Szwedów, a nawet przez gdańskie wojsko. Cystersom jednak za każdym razem udało się go odratować. Niejednokrotnie korzystali oni z pomocy okolicznych władców, a na dowód wdzięczności upamiętniono ich jako dobroczyńców oliwskiego zgromadzenia, poprzez wieszanie ich portretów w prezbiterium.
Ostatnie lata opactwa
W 1772 roku rozpoczął się największy kryzys opactwa. Doprowadził do tego I rozbiór Polski i Prusy, pod których panowaniem znalazła się Oliwa. Prusy nie zajęły tylko części należących do Gdańska, który upierał się przy swojej niezależności. Kiedy opat Jacek Rybiński zmarł (1782 r.), pruski król mianował jego następcą swojego kuzyna, Karola Hohenzollerna. Został on również opatem pelplińskim. Zubożały konwent, aby przetrwać zaczął wyprzedawać wyposażenie kościoła, a w tym dzieła sztuki.W 1820 władze wydały zakaz przyjmowania do zakonu nowicjuszy, a w 1829 nakaz jego zamknięcia, do którego doszło w 1831. Choć cystersi wrócili do Oliwy w 1945 po zakończeniu wojny, to opactwa nie udało im się nigdy odzyskać.
[news:1528107]
Komentarze (0)
Wysyłając komentarz akceptujesz regulamin serwisu. Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o ochronie danych osobowych, podanie danych jest dobrowolne, Użytkownikowi przysługuje prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Jak to zrobić dowiesz się w zakładce polityka prywatności.