Powstanie półwyspu było wynikiem długotrwałego zapiaszczenia od strony zachodniego głównego ujścia Wisły. Sama nazwa Westerplatte (dawniej West Platte) w języku niemieckim oznacza "zachodnią wyspę". West to "zachodnia", a platte – "płyta" (tu w znaczeniu: "wyspa"). Do końca XIX wieku Westerplatte było wyspą, a określenie "zachodnia" służyło do odróżnienia wyspy od Ost Platte ("wyspy wschodniej"), która z czasem połączyła się z lądem.
Szerokość półwyspu waha się od około 200 do 500 metrów, zaś jego długość to około 2 kilometrów.
Od kurortu do składnicy wojskowej
Przed Pierwszą Wojną Światową na terenie półwyspu Westerplatte znajdowało się uzdrowisko. W 1838 roku otworzony został zakład kąpielowy z restauracją. Noszący nazwę Seebad Westerplatte kurort zdobył sławę miejsca o właściwościach leczniczych. Leczono w nim choroby nerek, anemię, paraliż, reumatyzm oraz dolegliwości kobiece. Utworzyło tutaj między innymi przystań dla statków z Gdańska, Dom Zdrojowy, Halę Plażową oraz molo (Molo Cesarskie). Według szacunków z roku 1886 kurort w sezonie letnim odwiedzało 100 tysięcy osób, a przed I Wojną Światową nawet około 120 tysięcy.W 1924 roku decyzją Rady Ligi Narodów półwysep Westerplatte został przekazany Polsce. Na terenie tym miała powstać baza przeładunku broni i amunicji. W latach 1926–1939 teren ten stanowił eksklawę Rzeczypospolitej Polskiej wewnątrz terytorium Wolnego Miasta Gdańska. Z uwagi na strategiczne położenie armia wykorzystywała ten teren nie tylko jako bazę przeładunkową, ale również jako składnicę wojskową. Budynki pozostałe po dawnym kąpielisku zostały wyburzone lub zaadaptowane na koszary wojskowe.
Zabezpieczeniem całego terenu Wojskowej Składnicy Tranzytowej zajmował się 88-osobowy oddział żołnierzy. Jego skład zmieniany był co pół roku. Komendantem od 1938 roku był major Henryk Sucharski. W związku ze wzrostem napięcia w stosunkach niemiecko-polskich, latem 1939 roku zdecydowano o wzmocnieniu załogi bazy do około 217 żołnierzy i rezerwistów.
Symbol wybuchu wojny
Obecnie Westerplatte kojarzy się przede wszystkim wybuchem II Wojny Światowej. 25 sierpnia 1939 przybył do Gdańska pod pretekstem awarii zapowiedzianego wcześniej innego, mniejszego okrętu niemiecki pancernik szkolny "Schleswig-Holstein". To on zaatakował 1 września o godzinie 4:45 rano Wojskową Składnicę Tranzytową. Polska załoga składnicy, mimo utrzymywanej od pewnego czasu gotowości bojowej, została zaskoczona.W dniach 1-7 września 1939 miała miejsce obrona Westerplatte pod dowództwem majora Henryka Sucharskiego (1–2 września), a następnie jego zastępcy kapitana Franciszka Dąbrowskiego (2–7 września). Polskie oddziały były zdecydowanie słabsze w porównaniu z napastnikiem. Licząca około 180 żołnierzy grupa odpierała przez kilka dni atak ponad 3 tysięcy Niemców. Wobec zdecydowanej przewagi wroga oraz wyczerpania załogi, major Henryk Sucharski podjął 7 września decyzję o kapitulacji.
Westerplatte po zakończeniu walk, 9 września 1939, Fot. Niemieckie Archiwum Federalne/CC BY-SA
Po zdobyciu przez wojska III Rzeszy półwyspu, w marcu 1940 utworzono na terenie dawnych koszar podobóz (Abteilung Aussenstelle) obozu koncentracyjnego w Stutthofie. Funkcjonował on przez ponad 14 miesięcy, do maja 1941 roku. Wówczas zakończono prace rozbiórkowe na Westerplatte przez ostatnią grupę więźniów i rozwiązano podobóz.
Rok po zakończeniu działań wojennych przystąpiono do rozminowywania terenu półwyspu. W lipcu 1946 roku na miejscu wartowni nr 5 ustawiono krzyż i tablicę z nazwiskami poległych, tworząc symboliczny cmentarz.
W 1962 roku na zlecenie ówczesnych władz PRL z symbolicznego cmentarza usunięto krzyż, a na jego miejscu umieszczono czołg T-34.
Teren i obiekty byłej Wojskowej Składnicy Tranzytowej uznane zostały za pomnik historii: "Pole Bitwy na Westerplatte". Decyzję w ten sprawie podjął w 2003 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Aleksander Kwaśniewski.
Pomniki Westerplatte
W październiku 1966 odsłonięty został, ustawiony na 20-metrowym kopcu, 25-metrowy Pomnik Obrońców Wybrzeża. Jego kształt przypomina wyszczerbiony bagnet wbity w ziemię. Pomnik złożony jest z 236 bloków granitowych o wadze od 6 do 12 ton. Na Westerplatte przyjechały z kamieniołomów w Strzegomiu i Borowie.Pomnik Obrońców Wybrzeża został ozdobiony płaskorzeźbami i inskrypcjami. Wykuto na nim między innymi nazwy akwenów i miejsc bitew morskich II Wojny Światowej, w których uczestniczyli polscy marynarze. Znalazły się również nazwy trzech innych bitew: pod Lenino (1943), pod Studziankami (1944) oraz o Kołobrzeg (1945). Na szczycie pomnika znajdują się postaci marynarza i żołnierza z rosyjskim uzbrojeniem.
Niedaleko Pomnika Obrońców Wybrzeża znajduje się jeszcze napis-pomnik "Nigdy więcej wojny". On również pojawił się na terenie półwyspu w 1966 roku. Wycięte z metalu litery o wysokości ok. 1,5-2 metrów utworzyły hasło rozciągające się na długość ok. 50-60 metrów.
Co można zobaczyć? Zwiedzanie Westerplatte
Obecnie na terenie Westerplatte, oprócz opisanych wyżej pomników można zwiedzać lub oglądać kilka innych miejsc związanych z obroną półwyspu w 1939 roku. Są to między innymi: schron i wieża obserwacyjna, placówka "Fort", wartownię nr 1, ruiny Nowych Koszar czy pozostałości po "Willi Podoficerskiej" - Wartowni nr III.W miejscu nieistniejącej Wartowni nr V znajduje się Cmentarz Obrońców. Jest to miejsce wiecznego spoczynku części poległych żołnierzy. Cmentarz stanowi 15 krzyży z nieśmiertelnikami. Obok znajduje się wizerunek najwyższego polskiego odznaczenia bojowego – orderu Virtutti Militari.
Należy pamiętać, że Westerplatte to miejsce pamięci narodowej i jako takie, powinno być traktowane z odpowiednim szacunkiem. Zwiedzanie Westerplatte zgodnie ze szlakiem turystycznym zajmuje około 2 godzin.
Od kilku lat trwają prace związane z budową Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 roku. Placówka, która połączona jest z gdańskim Muzeum II Wojny Światowej, ma powstać na terenie półwyspu. Jej celem ma być upowszechnianie wiedzy o bohaterskiej obronie Westerplatte w pierwszych dniach września 1939 roku.
Zwiedzanie Westerplatte jest darmowe. Jedynym wyjątkiem jest wstęp do Wartowni nr 1 - oddziału Muzeum Gdańska.
Wartownia nr 1 na Westerplatte
Z dawnych obiektów polskiej placówki na Westerplatte, do dziś zachowała się Wartownia nr 1, Wartownia nr 4, budynek dawnej elektrowni, 2 magazyny amunicyjne (znajdują się dziś na terenie zajętym przez wojsko) oraz ruiny budynku koszar.
W czerwcu 1974 we wnętrzu Wartowni numer 1 powstała Izba Pamięci. W 1980 przekształcona została w istniejący do dziś oddział Muzeum Gdańska. We wnętrzu Wartowni prezentowane są pamiątki po Wojskowej Składnicy Tranzytowej i obrońcach Westerplatte.
Najcenniejszymi eksponatami, które można obejrzeć w tym małym muzeum są szabla i kurtka mundurowa majora Henryka Sucharskiego.
Fot. Dariusz Kula/Muzeum Gdańska
Oddział Muzeum Gdańska jest czynny w godzinach 10.00 - 16.00 (w czerwcu oraz wrześniu) lub od 10.00 do 18.00 (w lipcu i sierpniu). W pozostałym okresie wartownia jest zamknięta. Bilet normalny kosztuje 10 złotych, zaś ulgowy to 6 złotych.
Westerplatte – dojazd samochodem i autobusem
Dojazd samochodem z centrum Gdańska zajmuje około 15 minut. W trakcie weekendów na końcowym odcinku zdarzają się korki, więc czas przejazdu wzrasta do około 20-30 minut. Przy wjeździe na teren Westerplatte znajdują się parkingi – część z nich jest płatna. Czasami kierowcy pozostawiają swoje pojazdy wzdłuż drogi, utrudniając poruszanie się innym turystom oraz pojazdom transportu zbiorowego.Na Westerplatte można dojechać transportem publicznym. Dojazd z centrum Gdańska umożliwiają autobusy linii 106 i 138. W sezonie letnim (od maja do września) dodatkowo dojazd możliwy jest autobusami linii sezonowej 606. Autobusy z centrum dojeżdżają do Westerplatte w czasie od 20 do 30 minut.
Zarówno z przystanku ZTM, jak i z parkingu do Pomnika Obrońców Wybrzeża jest około 900 metrów.
Komentarze (0)
Wysyłając komentarz akceptujesz regulamin serwisu. Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o ochronie danych osobowych, podanie danych jest dobrowolne, Użytkownikowi przysługuje prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Jak to zrobić dowiesz się w zakładce polityka prywatności.